انواع خسارت تاخیر
الف- انواع خسارات وارده به کارفرما از تاخیرات:
زمانی که پروژه به دلیل قصور پیمانکار با “تاخیرات غیر مجاز” مواجه می شود باید مبلغی به عنوان “خسارت تاخیر” به کارفرما پرداخت شود که این خسارت به نام “جریمه تاخیر” (Liquidated Damage) نیز شناخته می شود.
از آنجائی که محاسبه مقدار دقیق “جریمه تاخیر” بسیار دشوار و پیچیده است، در اکثر مواقع این مقدار بصورت تقریبی محاسبه می شود، ولی کارفرما لازم است میزان خسارت های وارده را از لحاظ تطابق قانونی با کمک مشاوران حقوقی بررسی نماید و به آن متعهد باشد.
به طور معمول کارفرما، میزان دقیق جریمه را در قرارداد و در بندهای شرایط پیمان ذکر می کند مانند مثال زیر که در ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان عنوان شده است:
در صورتیکه “پیمانکار” پروژه را از موعد و زمان مقرر قراردادی “دیرتر” به اتمام برساند به ازاء ” هر هفته” دیرکرد معادل ۱/۵۰۰ مبلغ اولیه قرارداد، به عنوان “جریمه” از پرداختی ها به پیمانکار و در صورت عدم تامین از این محل، از سایر مطالبات و دارائی های پیمانکار کسر خواهد شد.
۱- هزینه های بازرسی پروژه در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Cost for project inspection)
۲- هزینه های خدمات طراحی و مهندسی که به دلیل طولانی شدن پروژه ادامه دار شده است.(Costs for continued design services)
۳- هزینه های پرسنل کارفرما در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Costs for the owner’s staff)
۴- هزینه های نگهداری تجهیزات موجود در طول زمان تاخیر غیر مجاز(Costs for maintaining current facilities)
۵- هزینه های اضافی اجاره بهاء مربوط به تاسیسات و یا ساختمان های مورد نیاز در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Costs for additional rentals)
۶-هزینه های اضافی انبار داری ،جابه جائی و حمل و نقل در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Costs for additional storage and moving expense)
۷-سود (درآمد) از دست رفته (Lost revenues)
۸-هزینه های عمومی برای عدم استفاده مفید از امکانات در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Costs to the public for not having beneficial use of the facility)
۹-هزینه های تعدیل :برای تامین متریال مورد نیاز در طول زمان تاخیر غیر مجاز (Escalation costs)
۱۰-هزینه های تامین سرمایه پروژه:در صورتی که توسط کارفرما انجام شده باشد( Financing costs)
ب- انواع خسارات وارده به پیمانکاراز تاخیر:
همانطور که قبلاً در دسته بندی انواع تاخیرات گفته شد، یک از انواع آن، تاخیرات مجاز قابل جبران مالی است که پیمانکار می تواند خسارت های وارده از این نوع تاخیر را محاسبه کرده و نسبت به آن ادعا (Claim) کند.
تأخیرات مجاز پیمانکار که اول بایستی ثابت نموده بعد ادعای ضرر و زیان نمود به شرح زیر می‌باشد.
- الف- ابلاغ نقشه‌ها و تاریخ آنها با توجه به تاریخ قرار داد.
- ب- تغییرات پروژه و دستور کارهای جدید.
- ج- متوقف شدن پروژه بدستور کارفرما و یا مشاور.
- د- عدم پرداخت به موقع پول به پیمانکار با توجه به شرح قرارداد از قبیل تأخیر در پرداخت پیش پرداخت- تأخیر در پرداخت صورت وضعیت‌ها اعم از صورت وضعیت و یا تعدیل.
- ه- تاخیر در تحویل زمین.
- و- تأخیر در رفع عوارض زمین پروژه.
- ز- و یا دلایل دیگری که ممکن است در پروژه پیش بیاید که باعث تأخیر پروژه گردد که پیمانکار در آن نقشی نداشته باشد و یا از عهده جلوگیری آن برنیاید.
- ح- پیش آمدهای جوی از قبیل سرمای خیلی شدید یا گرمای شدید که اجازه فعالیت به پیمانکار داده نمی‌شود.
- ط- اتفاقات غیر مترقبه از قبیل سیل- زلزله- طوفان و غیره و در راه سازی برف و باران شدید.
که همه این موارد در گزارشات روزانه منعکس و در پرونده تأخیرات نیز ثبت می‌شود.
محاسبه خسارات تأخیر
اگر پیمانکار مستحق برای دریافت خسارات ناشی از تأخیر باشد، ممکن است به علت نحوه محاسبه و نمایش خسارات، بین کارفرما و پیمانکار اختلاف ایجادشده و موضوع، حل‌نشده باقی بماند. بزرگنمایی خسارات یا محاسبه نادرست آنها و ادعا برای دریافت خساراتی که با شرایط پیمان و یا اصول اولیه و قانونی در تضاد باشند ازجمله مهمترین این مشکلات هستند.
در این مقاله، روش‌های صحیح محاسبه هزینه‌های تحمیل‌شده به پیمانکار از ناحیه تاخیرات توضیح داده می‌شود، اما قبل از آن لازم است اصول اولیه جبران خسارت به‌درستی درک گردد. به‌عنوان‌مثال صرف بیان این مطلب که “ما دچار خسارت شده‌ایم ” کافی نبوده و می‌بایست محاسبات مربوط به خسارت با مستندات و مراجع قراردادی به‌طور کامل پشتیبانی شود.
نکات مهم در محاسبه خسارات تاخیر:
نکات مهمی که می‌بایست توسط پیمانکار هنگام تهیه و محاسبه خسارات ناشی از تاخیرات، جهت تسریع در فرایند بررسی تاخیرات و دریافت مبلغ خسارات وارده رعایت شود عبارت‌اند از:
- اولین قدم در فرموله کردن میزان خسارات، بررسی و مطالعه دقیق مفاد قرارداد هست. در یک قرارداد، معمولاً هر دو طرف قرارداد، تعهدات و الزاماتی داشته و چنانچه یک‌طرف قرارداد الزامات خود را برآورده ننماید طرف دیگر ممکن است متحمل خسارت شود. برای مثال، مفادی در قرارداد جهت فسخ و خاتمه قرارداد گنجانده‌شده و نحوه اندازه‌گیری خسارات در آن توضیح داده می‌شود که لازم است هنگام محاسبه خسارات ناشی از فسخ و خاتمه قرارداد، از این مفاد پیروی شود.
- از ادعاهای اغراق‌آمیز، بیهوده و بی‌معنی اجتناب گردد. اگرچه برخی معتقدند که می‌بایست خسارت ادعاشده در شروع مباحثات عدد بالایی داشته باشند زیرا این عدد در طی مذاکرات کم خواهد شد، اما ادعای بزرگنمایی شده باعث می‌شود که پیمانکار اعتبار خود را نزد کارفرما ازدست‌داده و فرآیند رسیدگی به تاخیرات طولانی شود. در برخی از قراردادهای امروزی مفادی گنجانده می‌شود که در آن ادعاهای بزرگنمایی شده جزء ادعاهای غلط و ناصحیح طبقه‌بندی‌شده و عواقب بدی را برای پیمانکار در صورت داشتن این‌گونه ادعاها در نظر می‌گیرند. یک ادعای خسارت مستند شده خوب، می‌بایست هرگونه الزامات قراردادی را برآورده سازد.
- همواره می‌بایست برای مذاکره و مصالحه آماده بود. موارد اختلافی همیشه سیاه یا سفید نیستند (به این معنی که دلایل یک‌طرف قرارداد کاملاً صحیح و درست بوده و دلایل طرف دیگر کاملاً غلط و ناصحیح باشند) بلکه خاکستری می‌باشند؛ بنابراین حصول توافق بدون مصالحه طرفین به‌ندرت امکان‌پذیر هست.
- ادعای خسارت می‌بایست بر اساس مستندات و حقایق واقعی تهیه‌شده باشد نه بر اساس انتظارات شخصی و یا انتظارات پیش‌بینی‌شده قبل از ابلاغ قرارداد.
- خسارات می‌بایست به‌گونه‌ای خلاصه و جمع‌بندی گردد که به‌روزرسانی و اعمال اصلاحات بعدی در آن به‌آسانی امکان‌پذیر باشد.
- با مرور محاسبات انجام‌شده حتی‌الامکان سعی شود از بروز اشتباهات جلوگیری به عمل آید.
- ازآنجاکه مسئولیت اثبات ادعای خسارت با طرفی است که ادعا می‌نماید بنابراین ادعا کننده می‌بایست حقایق و مستنداتی را تهیه و جمع‌آوری نماید که نشان دهد به دلیل اقدام طرف دیگر قرارداد، متحمل خسارت شده است.
- همواره این تعهد قراردادی برای پیمانکار وجود دارد که می‌بایست حین اجرای پروژه به‌گونه‌ای عمل نماید که میزان خسارت کاهش یابد. اگر خساراتی وجود داشته باشند که با اخذ راهکارهایی در حین اجرای پروژه قابل کاهش یا حذف بودند اما اقدام یا اعلامی در جهت جلوگیری از وقوع آنها توسط پیمانکار صورت نپذیرفته، هزینه‌های این خسارات قابل جبران نخواهد بود.
- معمولاً هنگام اندازه‌گیری خسارات، هزینه‌های واقعی ادعا کننده منصفانه و قابل استناد در نظر گرفته می‌شوند. بااین‌وجود، هزینه‌های واقعی ثابت نمی‌کند که خسارات وارده به دلیل اقدام طرف دیگر قرارداد بوده است.
- شواهد و مدارکی که در تهیه مستندات خسارت مورداستفاده قرار می‌گیرند می‌بایست قابل‌قبول و مورد تائید قوانین حاکم بر پیمان باشند.
- شواهد و مدارکی که حین اجرای پروژه و در زمان وقوع تأخیر گردآوری و تهیه می‌شوند نسبت به مدارکی که بعد از وقوع تأخیر در پروژه تهیه می‌شوند متقاعدکننده‌تر خواهند بود.
- به‌منظور نشان دادن اینکه چگونه یکی از طرفین به‌واسطه اقدام طرف مقابل متحمل خسارت شده است می‌بایست رابطه علت و معلولی برای هر جزء از تاخیرات به‌دقت نشان داده شود.
- حتی‌الامکان، ادعاها در قالب فرمت مورد تائید کارفرما تهیه گردد. این کار باعث می‌شود که اختلاف با کارفرما در خصوص فرمت و قالب ادعا از قبل حل‌وفصل شده باشد و مباحث و مذاکرات بعدی بر محتوای ادعا تمرکز یابد.
نگاهی کلی به نحوه ارائه و نمایش هزینه‌ها
ادعای پیمانکار مبنی بر جبران خسارات ناشی از تاخیرات مستلزم داشتن یک برنامه دقیق و مستندسازی خوب و کامل هر جزء از تاخیرات است. محاسبه خسارات معمولاً بر اساس چندین فاکتور مرتبط باهم انجام می‌شود. چارچوب اولیه هر ادعایی می‌بایست بر اساس مفاد مندرج در قرارداد و ملاحظات قانونی حاکم بر قرارداد باشد. در این فرآیند، موقعیت اجتماعی و قانونی طرفین قرارداد نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. کارفرمایان برخی از پروژه‌های عمومی یا دولتی اجازه ندارند که جهت حل‌وفصل اختلاف، راسا مذاکره نمایند بلکه لازم است موارد از مجاری قانونی و قضایی پیگیری شوند. قبل از اندازه‌گیری خسارت، پیمانکار باید با دقت کلیه شواهد و قرائن را جهت نشان دادن خسارات متحمل شده بررسی و مطالعه نماید. محاسبه خسارات می‌بایست بر اساس شواهد و مستندات باشد نه بر اساس انتظارات غیرواقعی. همچنین تا حد امکان رابطه علت و معلولی برای هر جزء از تاخیرات و خسارات وارده نشان داده شود. اگرچه پیمانکار متحمل خسارتی شده، ولی این به معنای محق بودن وی برای دریافت خسارت نیست. در مواقعی که محاسبات واقعی نبوده و یا از مدارک و مستندات کامل برخوردار نباشند حل‌وفصل ادعا طولانی می‌شود. یک ادعای خوب به‌گونه‌ای است که بتوان به‌راحتی در آن اصلاحات بعدی را اعمال کرد. هرچقدر مدارک و مستندات پشتیبان ادعا بیشتر باشد، مذاکره جهت حل‌وفصل آن راحت‌تر است.
به خاطر داشته باشید که مسئولیت قراردادی پیمانکار، کاهش خسارات از طرق مختلف هست.
هنگام مواجهه با یک رویداد تأخیری، پیمانکار می‌بایست به‌دقت کلیه تدابیر اتخاذشده جهت خسارت ناشی از تأخیر را مستندسازی نماید. معمولاً توصیه می‌شود که این تدابیر اتخاذشده طی نامه رسمی نیز به کارفرما اعلام شود. نامه‌هایی که به لزوم نگهداری ماشین‌آلات ساخت در سایت، کاهش یا عدم کاهش نیروی انسانی و … اشاره می‌کنند جایگاه پیمانکار را در ادعای خسارات ارتقاء می‌دهند.
پیمانکار باید ادعای خود و خسارات مربوطه را ثابت نماید. هزینه‌های واقعی پیمانکار معمولاً منصفانه و معقول در نظر گرفته می‌شوند مگر اینکه کارفرما بتواند ثابت کند که این هزینه‌ها منصفانه نمی‌باشند. زمانی که مسئولیت یک تأخیر مشخص شد، لازم نیست خسارت ناشی از آن دقیق و کامل اثبات شود بلکه همین‌که میزان آن منصفانه بوده و با مستندات کامل همراه شود کافی هست.
لازم به ذکر است اگرچه این مقاله به موضوع خسارت تأخیر و هزینه‌های واقعی آنها می‌پردازد اما روش‌های دیگری جهت جبران خسارات وجود دارند که در شرایط خاصی مورداستفاده قرارگرفته و معمولاً در قراردادها، مراجع و محاکم قضایی مشخص می‌شوند.
انواع خسارات ناشی از تأخیر برای پیمانکار
در ذیل انواع خسارات به‌طور خلاصه ذکر گردیده است اگرچه ممکن است برخی از آنها قابل جبران نباشند. توضیحات مربوط به هریک از این هزینه‌ها در ادامه آمده است. در این مقاله و مقاله‌های بعدی، به‌صورت مجزا به هریک از انواع خسارات تأخیر که می‌تواند از نوع تاخیرات موجه قابل جبران مالی برای پیمانکار باشد، پرداخته می‌شود. البته ازآنجاکه امکان ارائه توضیحات خیلی جزئی در مورد کلیه انواع خسارات وجود ندارد سعی می‌شود روش کلی محاسبه هر یک از تاخیرات توضیح داده شود تا خواننده بتواند اصول هر یک از آنها را در موقعیت خاص مربوط به خویش شبیه‌سازی و پیاده نماید.
- هزینه‌های افزایش‌یافته سایت
این خسارات شامل افزایش هزینه‌های نیروی انسانی، مواد و ماشین‌آلات ساختمانی به دلیل تأخیر پروژه می‌باشند. این هزینه‌ها معمولاً بر اساس هزینه واحد افزایش‌یافته نیروها و تجهیزات اندازه‌گیری می‌شوند.
- هزینه‌های سربار دفتر مرکزی
هنگامی‌که یک پروژه با تأخیر مواجه می‌شود، ممکن است پیمانکار با هزینه‌های جبران نشده دفتر مرکزی مواجه شود. معمولاً، هزینه‌های سربار دفتر مرکزی که همه پروژه‌ها را پشتیبانی می‌کند بر اساس نرخ روزانه تعداد روزهای قابل جبران مالی، محاسبه می‌شوند.
- هزینه‌های عدم کارایی یا راندمان ازدست‌رفته
بر اساس ماهیت تأخیر، پیمانکار ممکن است با عدم کارایی دست رفته مواجه شود و هزینه افزایش‌یافته ناشی از آن در قالب ادعای
خسارت پیمانکار قرار گیرد.
- هزینه‌های سرعت دهی به کار
هنگامی‌که برای جبران خسارات، پیمانکار مجبور شود با افزایش نیروها و تجهیزات سرعت کار را بالا ببرد، هزینه‌های ناشی از آن ممکن است در ادعای خسارت پیمانکار لحاظ شود.
- دیگر خسارات تأخیر
ادعای تأخیر ممکن است خسارات دیگری ازجمله تاخیرات غیر بحرانی،سود /فرصت ازدست‌رفته، نرخ بهره و… را شامل شود.
- هزینه‌های افزایش‌یافته سایت
- نیروی انسانی بیکار
- هزینه ماشین‌آلات ساختمانی
- هزینه متریال (مواد)
- هزینه‌های انبارداری
- دیگر هزینه‌های تاخیرات تاخیرات
یکی از انواع هزینه‌های تأخیر که پیمانکار ممکن است ادعا نماید هزینه‌های افزایش‌یافته سایت هست زیرا غالباً هنگامی‌که پروژه با تأخیر مواجه می‌شود کارکنان و ماشین‌آلات سایت می‌بایست طولانی‌تر از حالت برنامه‌ریزی‌شده در سایت مستقر باشند و این امر منجر به افزایش هزینه‌های پیمانکار خواهد شد.
بسته به شرایط خاص هر پروژه، هنگامی‌که پروژه با تأخیر مواجه می‌شود پیمانکار معمولاً گروه سرپرستی/نظارتی خود را در سایت نگه می‌دارد. افرادی نظیر مدیر پروژه، مدیر اجرا، رئیس سایت، سرپرستان سایت و نیروهای اداری که جزء نیروهای مستقیم یک شرکت پیمانکاری به شمار می‌آیند در این گروه قرار می‌گیرند.
جهت محاسبه هزینه ناشی از تأخیر نیروهای مستقیم مستقر در سایت، کافی است نرخ دستمزد روزانه این افراد در تعداد روزهای تأخیر موجه قابل جبران مالی ضرب گردد. توجه داشته باشید که
تأخیر بر اساس روزهای تقویمی، و نرخ این افراد بر اساسی نرخ روزانه تقویمی محاسبه شود.
نرخ روزانه دستمزد × تعداد روزهای تأخیر قابل جبران مالی = خسارت ناشی از هزینه‌های افزایش‌یافته کارکنان سایت
اگرچه این فرمول ساده هست ولی لازم است که تحلیلگر، استحقاق پیمانکار در جبران هزینه‌های افزایش‌یافته سایت مربوط به کارکنان نظارتی را نشان دهد. برای این موضوع، تحلیلگر می‌بایست فرآیندهای حسابداری پیمانکار را موردبررسی قرار دهد. برای مثال، اگر پیمانکار به‌طورمعمول هزینه مدیر پروژه را مستقیماً به پروژه شارژ نماید، ادعای خسارت برای مدیر پروژه با در نظر گرفتن نیازهای قراردادی، منطقی به نظر می‌رسد ولی اگر پیمانکار هزینه مدیر پروژه را جزء هزینه‌های سربار دفتر مرکزی محاسبه نماید، در این صورت ادعای این هزینه به‌عنوان هزینه نیروی مستقیم نیاز به بررسی و تأمل بیشتری دارد. در این حالت ممکن است کارفرما هنگام بررسی و ارزیابی خسارات تأخیر، اعلام نماید که هزینه مدیر پروژه جزء هزینه‌های سربار هست. این اصل ممکن است برای دیگر کارکنان نظارتی مستقر در سایت نیز صادق باشد.
دسته دیگری از هزینه‌های افزایش‌یافته سایت (ناشی از تأخیر)، وجود نیروی انسانی بیکار هست. اگر پروژه با تأخیر مواجه شود، کارگران پیمانکار، ممکن است در سایت حضورداشته باشند اما قادر به انجام کار نباشند. برای جبران این نوع از هزینه‌ها، گزارش‌های روزانه پروژه می‌بایست نشان دهند که کارگران در سایت حضورداشته اما قادر به انجام کار نبوده‌اند. سؤالی که در اینجا پیش می‌آید این است که آیا پیمانکار قادر نبوده است و یا نخواسته که نیروهایش را به فعالیت‌های دیگر پروژه اختصاص داده و یا آنها را مرخص نماید؟ اگر کارفرما گزارش‌های روزانه پروژه را نگهداری ننماید، ممکن است هیچ پایه‌ای برای به چالش کشیدن ادعای مستندسازی شده پیمانکار نداشته باشد. به همین دلیل، هم کارفرما و هم پیمانکار می‌بایست مستندات فعالیت نیروها در سایت را به‌صورت روزانه تهیه و نگهداری نمایند. بازهم تأکید می‌شود که در اغلب قراردادها پیمانکار متعهد به اخذ سیاست‌های لازم جهت کاهش خسارت هنگام مواجهه با تأخیر هست. بنابراین در صورت امکان لازم است در مدت‌زمان تأخیر، پیمانکار نیروهای خود را به دیگر جبهه‌های کاری فعال در سایت تشخیص دهد.
۳-تعدیل هزینه نیروی انسانی
در صورت بروز برخی از تاخیرات، ممکن است پیمانکار با افزایش هزینه نیروی انسانی (تعدیل) مواجه شود. این موضوع هنگامی اتفاق میافتد که تأخیر باعث تغییر و جابه‌جایی نیروی انسانی به بازه زمانی گران‌تری نسبت به موارد برنامه‌ریزی‌شده اولیه شود. نکته قابل‌توجه این است که این نوع هزینه با هزینه بیکاری تفاوت دارد. تفاوت بین این دو هزینه در قالب چند مثالی که در ادامه مطرح می‌شود روشن‌تر خواهد شد.
تأخیر می‌تواند هزینه ماشین‌آلات مورداستفاده توسط پیمانکار را نیز تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال، تاخیرات می‌توانند منجر به بیکاری ماشین‌آلات شوند. میزان خسارات ناشی از بیکاری ماشین‌آلات می‌تواند بر اساس مفاد پیمان محاسبه‌شده و موردادعا قرار گیرد. در بعضی از پیمان‌ها، نرخ‌های کمتری را برای ماشین‌آلات بیکار و یا آماده‌به‌کاردر نظر می‌گیرند و یا به‌کلی هیچ جبران خسارتی را برای این موضوع در نظر نمی‌گیرند. چنانچه پیمان در مورد این قضیه سکوت کرده باشد پیمانکار بر اساس نرخ کامل ماشین‌آلات، هزینه ماشین‌آلات بیکار را محاسبه می‌نماید. هنگام بیکاری ماشین‌آلات لازم است که پیمانکار بر اساس گزارش‌های روزانه دقیقا نشان دهد که چه زمانی و برای چه مدتی ماشین‌آلات بیکار بوده‌اند.
کارفرما معمولاً این موضوع که آیا واقعاً ماشین‌آلات به دلیل تأخیر بیکار بوده‌اند را بررسی می‌کند. به همین منظور بازه‌های زمانی قبل و بلافاصله بعد از تأخیر جهت صحت موضوع موردبررسی قرار می‌گیرند. چنانچه ماشین‌آلات هم در بازه زمانی قبل و هم در بازه زمانی بعد از تأخیر بیکار باشند در این صورت صحت ادعای خسارت بیکاری ناشی از تأخیر زیر سؤال خواهد رفت.
همانند هزینه نیروی انسانی، هزینه ماشین‌آلات پیمانکار نیز می‌تواند شامل تعدیل شود. اگر پیمانکاری از ماشین‌آلات اجاره‌ای استفاده می‌کند، تأخیر می‌تواند باعث جابه‌جایی استفاده از این ماشین‌آلات به بازه زمانی گران‌تر (با نرخ اجاره بالاتر) شود. در این حالت، هزینه‌های مربوطه از طریق صورت‌وضعیت از کارفرما درخواست می‌شود.
هزینه‌های دیگری نیز در رابطه با ماشین‌آلات وجود دارند که براثر تأخیر به وجود می‌آیند. به‌عنوان‌مثال، اگر تأخیر طولانی روی یک بخش از پروژه اتفاق افتد، ممکن است تجهیزات و ماشین‌آلات خاصی که طبق برنامه هدف برای کار پروژه برنامه‌ریزی‌شده بودند دیگر در دسترس نباشند و پیمانکار مجبور شود که به‌جای استفاده از ماشین‌آلات خود از ماشین‌آلات اجاره‌ای با هزینه بالاتر جهت برآورده نمودن نیازهای برنامه تجدیدنظر شده استفاده نماید. فرض کنید پیمانکار جهت حجم زیاد خاک‌برداری برنامه‌ریزی کرده باشد که از یک دستگاه بیل استفاده نماید. اما به دلیل تأخیر، بیل را به پروژه دیگری اختصاص داده و مجبور شود که کار خاک‌برداری را با یک دستگاه لودر و یک دستگاه کامیون انجام دهد. خسارات متحمل شده به پیمانکار از طریق مقایسه هزینه هر دو روشی، یعنی روش برنامه‌ریزی‌شده و روش واقعی، محاسبه و اندازه‌گیری می‌شود. در برخی مواقع این نوع هزینه جزء هزینه راندمان ازدست‌رفته طبقه‌بندی می‌شود.
معمول‌ترین هزینه افزایش‌یافته در بخش متریال مورداستفاده، ازجمله سیمان، میلگرد و غیره، مربوط به تعدیل در نرخ‌های آنان هست. به علت تأخیر ممکن است پیمانکار مجبور به استفاده از متریالی باقیمت بالاتر برای پروژه شود. محاسبات مربوط به تعدیل نرخ متریال همانند محاسبات تعدیل نرخ نیروی انسانی انجام می‌شود. میزان متریالی که می‌بایست طبق برنامه هدف در زمان خاصی خریداری می‌گردید با میزان خریداری‌شده دیرتر (به علت تأخیر) مقایسه می‌شود.
هزینه متریال پیمانکار می‌تواند از طریق هزینه‌های انبارداری در صورت بروز تاخیرات تحت تأثیر قرار گیرد. پیمانکار ممکن است به دلیل تأخیر مجبور شود متریال را در داخل یا خارج سایت، بیش از
مدت‌زمان برنامه‌ریزی‌شده انبار و نگهداری نماید. پیمانکار می‌بایست صورت‌حساب‌های مربوط به انبارداری را به همراه صورت‌وضعیت ادعایی خود برای کارفرما ارسال نماید. در بعضی مواقع، پیمانکار می‌تواند جهت خرید ارزان‌تر، متریال را قبل از نیاز واقعی خریداری و انبار نماید اما قبل از انجام چنین کاری می‌بایست کارفرما را آگاه نموده و تأییدیه او را اخذ نماید.
خوشبختانه در داخل کشور دستورالعمل‌های مختلفی در داخلی بعضی از وزارتخانه‌ها ازجمله وزارت نفت و یا دستورالعمل ابلاغی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در رابطه با محاسبه تعدیل در پیمان‌های منعقده وجود دارد که محاسبه تعدیل در پیمان‌ها را تسهیل می‌نمایند.
تاخیر در پروژه‌ها ممکن است باعث به وجود آمدن هزینه‌های متعدد دیگری برای پیمانکار شود ازجمله:
۱. هزینه‌های احداث تأسیسات موقت
۲. گارانتی‌های تمدیدشده
۳. محافظت و نگهداری از کار در مدت‌زمان تاخیرات
۶. کارایی یا راندمان ازدست‌رفته
۵. هزینه‌های افزایش‌یافته ضمانت‌نامه‌های مربوط به پیمان (تمدید ضمانت‌نامه‌های پیمان)
- …
تحلیل‌گری که ادعای مربوط به هزینه تاخیرات را تهیه می‌نماید باید سعی نماید همه هزینه‌های افزایش‌یافته در اثر تاخیرات را به‌دقت ارزیابی نموده و موردی را از قلم نمی‌اندازد.