دلایل عمده بروز تاخیرات در طول اجرای پروژه
عوامل رایج در تاخیرات پروژه ها را می توان به دو دسته عوامل غیرقابل کنترل (غیرقابل برنامه ریزی) و قابل کنترل (قابل برنامه ریزی) (عوامل فنی) دسته بندی کرد و طبیعی است که شناخت عوامل فنی و قابل کنترل از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در کشورهای مختلف بسته به مسائل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، مدیریتی و… بعضی از دلایل تاخیرات از وزن و بروز بیشتر برخوردارند ولی خارج از این دسته بندی نمی باشند.
اکنون به بررسی هر کدام از این دلایل می پردازیم.
الف) عوامل غیر قابل کنترل (عوامل محیطی)
1- عوامل طبیعی
- حوادث قهریه (همچون سیل و زلزله)
- آب و هوای نامناسب
- صعب العبور بودن راه دسترسی به محل پروژه
- آلاینده های محیطی
- مشکلات زمین شناسی پیش بینی نشده
2- عوامل سیاسی و اقتصادی
- مسائل سیاسی
- اعتصابات کارگری
- مشکلات در صنعت یا اقتصاد کشور
- تغییرات نظام بانکی و تضامین یا قوانین مربوطه
- مشکلات مربوط به اقتصاد جهانی
- عدم وجود منابع قرضه مناسب
- کمبود مصالح اصلی مانند سیمان و آرماتور در کشور
- تغییرات جهشی و ناگهانی قیمت مواد و مصالح
3- عوامل اجتماعی و حقوقی
- مشکلات اجتماعی
- عدم انطباق ضوابط و آیین نامه ها با شرایط روز
- معارضین (حقیقی و حقوقی)
- تردد افراد و وسایل نقلیه از محل پروژه
ب) عوامل قابل کنترل (عوامل فنی): به دو دسته عوامل داخلی و خارجی تقسیم می شود.
عوامل داخلی
1- عوامل مرتبط با برآوردهای نیروی انسانی و زمان
- عدم تناسب نفرساعت برآورد شده با مجموعه فعالیت های تخصیص داده شده به آنها
- تخصیص ناکافی نیروی انسانی برای فعالیت ها
- عدم تطابق کیفیت نیروی کار با آنچه در برآوردها پیش بینی شده
- عدم بررسی میزان حجم کاری برای نفرات کلیدی بخش های مهندسی
2- عوامل مرتبط با نارسایی سیستم های اطلاع رسانی بخش های مهندسی
- میزان و کیفیت اطلاع رسانی از جانب مدیرپروژه و بخش کنترل پروژه به تیم های مهندسی
- میزان آشنایی و اشراف کارشناسان به فرآیند تولید مدارک و انتقال اطلاعات به بخش ها
- نحوه ارتباطات موثر بین مهندسان پروژه با بخش های مهندسی
- رعایت و توجه به توالی تولید مدارک و انجام فعالیت ها
3- عوامل مرتبط با برنامه ریزی و مدیریت منابع انسانی
- نحوه و مکانیزم توزیع نیروی انسانی در مقاطع زمانی مختلف پروژه ها
- کمبود پرسنل متخصص در بخش های مهندسی
- توان شرکت در جذب و حفظ نیروهای فعال و باتجربه
- سیستم پرداخت پاداش در پروژه ها
- سیستم تعیین حقوق و مزایا و سایر امکانات دیگر
4- عوامل مرتبط با خطا و اشتباهات پرسنلی
- تغییر در نفرات کلیدی پروژه
- میزان دوباره کاری ها(Rework) توسط پرسنل بخش ها به دلایلی چون عدم دقت کارشناسان سایر بخشها
- عدم تناسب مسئولیتها و توانایی های افراد با موقعیت های شغلی واگذار شده به آنان
- استفاده از نیروهای کم سابقه در موقعیت های حساس پروژه
- آشنایی کم کارشناسان یا بی دقتی آنان نسبت به تولید مدارک و انتقال اطلاعات به عوامل دخیل در پروژه
- عدم وجود روحیه اقتصادی و احساس وظیفه در پرسنل
- عدم هماهنگی کافی بین پرسنل ستادی و عمالیاتی
5- عوامل مرتبط با مدیریت شرکت
- عملکرد و تصمیم گیری مدیران پروژه و مدیران بخش ها در راستای اقدامت پشگیرانه
- میزان ارائه خط مشی مناسب و پیوسته به بخش های مهندسی و کنترل پروژه از جانب بخش ها
- تغییر مکرر مدیر کارگاه
- عدم استفاده از روش اجرا و کنترل پروژه مناسب
عوامل خارجی
- عوامل مرتبط با کارفرمایان
- تغییر نیازهای کارفرما به دلیل تغییرات
- تاخیرات کارفرما در تخصیص منابع
- کم کاری کارفرما در صدور تاییدات و مصوبات و اجرای تعهدات قراردادی
- تغییر شرایط کارگاهی از جانب کارفرما
- تاخیر در تامین مصالح و ماشین آلات مورد تعهد
- تاخیر در آزادسازی و رفع معارض
- عدم حضور نماینده
- عدم توجه به نظرات کارشناسی مشاور
- تاخیر در پرداخت پیش پرداخت
2- عوامل مرتبط با مشاوران
- تاخیر در ابلاغ نقشه ها
- تغییرات مکرر نقشه ها
- تاخیر در تایید صورتجلسات
- تاخیر در تایید صورت وضعیت ها
- عدم تایید به موقع پرداخت حق و حقوق پیمانکار
- عدم وجود مطالعات ژئوتکنیکی کافی و مناسب و واقعی نبودن پیش بینی احجام پروژه
- غیر فنی بودن دستگاه نظارت
- تاخیر در ابلاغ دستور کارها
3-عوامل مرتبط با سازندگان
- سرعت و کیفیت ارسال مدارک از طرف سازندگان داخلی و دریافت پاسخ از طرف سازندگان خارجی در زمان لازم
- نحوه عملکرد شرکت در راستای تهیه Mechanical and Equipment Data sheets برای خرید تجهیزات در ابتدای پروژه
- تبحر و دانش مهندسی سازندگان و تامین کنندگان کالا
4- عوامل مرتبط با مشارکت در پروژه (Join Venture):
- مسائل قراردادی فی مابین
- ارتباطات طرفین در راستای انتقال اطلاعات
- میزان تغییرات در محدوده کاری طرفین
- شفافیت در تعریف شرح کار و محدوده اختیارات طرفین
- میزان حضور نمایندگان طرفین در جریان تبادل اطلاعات انجام گرفته
5- عوامل مرتبط با پیمانکاران جزء در بخش مهندسی (Subcontractors)
- نحوه گزینش پیمانکاران جزء
- تناسب تعهدات پیمانکاران جزء با تعهدات شرکت در مقابل کارفرما
- میزان کنترل و هدایت بهینه پیمانکاران جزء
- میزان تعهد پیمانکاران جزء نسبت به کیفیت کار ارائه شده توسط ایشان
تأخیرات پروژه بایستی از بدو شروع پروژه مدنظر بوده و پرونده تأخیرات همیشه فعال بوده باشد یعنی با توجه به گزارشات روزانه و هفتگی و ماهیانه پروژه تأخیرات آن مشخص شده و علل آن ارزیابی شود. و علل آن در پرونده مربوطه بایگانی شود.